Eg hadde mitt første møte med psykiatrien som suicidal 17 åring. Dei neste åra vart fullt opp med diverse innleggelser, diagnosar og eit samleband med medisiner. Tidlig i 20-åra fekk eg diagnosen Bipolar type 2 samtidig som stempelet «ung-ufør» blei satt etter gjentatte mislykka utdanningsforsøk. Dermed var kursen for livet mitt staka ut. Dei kommande åra såg eg aldri nokon grunn til å tvile på diagnosen, depresjonen var jo min faste følgesvenn og psykiatrien veit jo best?

Likevel, medisinene satt tungt i både kropp og sinn og då eg nerma meg slutten av 20 åra begynte eg å lure på kven eg var under alle medisinene, eg hadde jo stått på dei sia tenåra og hjernen min hadde gått frå å vera ein tenåringshjerne i utvikling til å bli ein vaksen-hjerne. Eg var og i den fasen av livet då ein begynner å ta stilling til om ein ynsker barn eller ikkje. Eg tenkte at dersom eg skulle velge å bli gravid måtte medisinene helst seponerast først.

Eg blei henvist til DPS der eg møtte ein ny psykiater som etter omlag 10 minutters samtale kunne fortelle meg at ho meinte at bipolare mennesker ikkje burde få barn. Dette blei vårt første og siste møte og eg valgte å fortsette kampen for å komme av medisinene med støtte frå fastlege istaden. For ja, det kan ikkje beskrivast som noko anna enn ein kamp. Etter så mange år på medisiner er anbefalinga at ein seponerer veldig gradvis, likevel førte kvar einaste nedtrapping til lenger periodar der eg følte meg heilt forferdeleg, både mentalt og fysisk.

Etter å ha trappa ned fleire runder enda eg opp med ein langvaring pause, det vart for mykje for meg å stå i med minimalt med støtte.
At eg ville komme av medisinene satt likevel alltid i bakhåve mitt og eg blei anbefalt å søke hjelp frå eit alternativt behandlingssenter med fokus på medisinfri behandling. Etter å ha lagt press på ein veldig motvillig DPS for å få henvisning (er du bipolar så skal du jo gå på medisiner resten av livet) enda eg opp med 4 måndar med behandling. Eg fekk igjen sett i gang med nye seponeringsrunder (og nye runder med ekstremt ubehag). Seponeringa fortsatte eg med på eiga hand etter at eg kom heim og 2 år etterpå var eg medisinfri for første gong på 17 år.

Kampen min var likevel ikkje over med dette. Eg lurte stadig på kvifor ting som var så vanskeleg for meg såg ut til å vera så lett for dei fleste andre. Kvifor eg var så ekstremt sensitiv til omgivnadane mine og kvifor eg ikkje bare kunne klare å ta meg samen? Kvifor kostet det meg så mykje energi å klare å ordlegge meg riktig og kvifor var det så vanskeleg for meg å forstå nyansane i samtalane til folk rundt meg? Etter kvart trakk eg meg meir og meir unna verda og begynte å kjenne på ein gjennomtrengande utbrenthet (korleis kunne eg som var uføretrygda bli utbrent?)

Ein artikkel på internet om ekstrem sensitivitet og autisme viste seg å peike meg i retning svaret som skulle legge alle puslespelbrikkene på plass ein gang for alle. Kunne eg vera autist? Eg kunne jo halda augekontakt (sjølvom eg ikkje alltid er komfortabel med det) og eg har jo så masse empati at det tidvis kjennes for tungt å skulle bæra, og ikkje minst, eg har jo vert hos så mange ulike behandlera oppgjennom åra at eg ikkje har fingrar nok til å telle dei lenger, skulle ikkje dei ha oppdaga det for lenge sia?

Heldigvis har eg ein fastlege som var villig til å henvise meg til utredning (på tross av alt det overnevnte). Samtidig som eg vart henvist til utredning for autisme hos Nevropsykologisk vart eg og henvis til DPS fordi eg var så nedbrutt og utbrent. (Det er jo der vi får hjelp til sånt, er det ikkje?) Søknaden til DPS blei avvist med beskjed om at dei såg det som lite sannsynleg at eg kunne ha autismespekterdiagnose, i tillegg blei eg tilråda å auke antidepressive medisiner.


Litt etter fekk eg time hos Nevropsykologisk og utredelse for autisme som viste seg å skulle vera ein særs ubehagelig og langdryg opplevelse. Heile prosessen varte i 7 måndar og ikkje ein einaste gang gjennom dette følte eg meg høyrt eller sett på nokon som helst måte. Under utredelsen benytta dei den medisinske modellen som baserer seg på å observere adferden din utanifrå og å patologisere alle trekk du har som fråviker frå den nevrotypiske gullstandaren.

Du som leser dette tenker kanskje at «sånn er det vel å bli utreda» men det er faktisk ikkje sånn det må vera. Det blir meir og meir vanleg rundtomkring i verda å heller nytte seg av ein nevrobekreftande modell der ein blant anna lytter og ser på personens indre opplevelser og løfter fram styrker heller enn «svakheter». Å lese min eigen epikrise no i ettertid er ein nedbrytande affære som mest av alt får meg til å føle meg som ein feilprodusert versjon av eit menneske.

Så her sitter eg no, 20 år etter at eg kom inni psykiatrien for første gong, endeleg med riktig diagnose, endeleg med riktig linse for å forstå meg sjølv. Snart er det 1 år sia eg for første gong begynte å sjå konturane av den eg faktisk er og 1 år sia eg har kjent noko til depresjonen.

Etter ein autisme diagnose fekk eg ingen tilbod om vidare oppfølging. Ingen støtte frå hjelpeapparatet. Ingen å snakke med for å løyse opp i floka etter alle åra som feildiagnostisert, feilbehandla, feilmedisinert. Mi historie er langt frå unik, vi er mange, fleire enn du anar.

Vi er dei gløymde, dei avviste, dei feildiagnostiserte. Då eg kom inn i psykiatrien for første gong for 20 år sia kan vi nok vertfall delvis skylde på liten tilgang på kunnskap. I dag fungerer ikkje lenger den unnskyldninga. I dag handlar det eine og aleine om manglande vilje til å oppdatere seg på kunnskap og manglande ynskje om å ta innover seg verkelegheita til så mange av oss.

Dette er ikkje ein kritikk retta mot enkeltpersonar, det er kritikk retta mot eit system som ikkje fungerer, eit system der mennesker ofte er meir opptatt av å beskytte systemet enn av å hjelpe dei som systemet var meint å skulle beskytte.

Vi trenger endring, vi trenger anerkjennelse, vi trenger hjelp og støtte på våre premisser. Vi trenger at kommande generasjoner skal sleppe å oppleve det vi har opplevd.

Vi trenger NevroRespekt.